Gemeentelijke verantwoordelijkheid voor wilde dieren en wildopvang

Een toelichting op de wettelijke en beleidsmatige kaders

In het kort

Gemeenten krijgen steeds vaker vragen over hun rol bij de opvang en verzorging van gewonde of zieke wilde dieren. Hoewel er geen expliciete wettelijke taak is vastgelegd, volgt uit de Omgevingswet, Wet dieren en Gemeentewet dat gemeenten een zorgplicht hebben voor dieren die binnen hun grondgebied in nood raken.
Het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft deze verantwoordelijkheid in 2025 nadrukkelijk bevestigd, mede naar aanleiding van het aangenomen amendement Kostić c.s. (Kamerstuk 36 725 XIV, nr. 7).
Door structurele samenwerking met dierenambulances, wildopvangcentra en landelijke partners kunnen gemeenten hun zorgplicht concreet invullen en bijdragen aan dierenwelzijn, veiligheid en een leefbare omgeving.

1. Aanleiding

In vrijwel elke gemeente komen meldingen binnen van gewonde of verzwakte wilde dieren – van vogels die tegen een raam vliegen tot egels, reeën of uilen die door verkeer of menselijk ingrijpen letsel oplopen.
De vraag is dan: wie is verantwoordelijk voor de opvang?

Veel gemeenten verwijzen naar vrijwilligersorganisaties, maar de opvang van wilde dieren is méér dan een particulier initiatief. Het is een maatschappelijke taak, waarin gemeenten een duidelijke rol hebben.
Wanneer een wild dier door menselijk handelen in nood raakt, ontstaat er ook voor de overheid een zorgplicht. Die verantwoordelijkheid kan de gemeente invullen door samen te werken met de organisaties die dit dagelijks uitvoeren: dierenambulances en wildopvangcentra.

2. Wat doet een wildopvangcentrum?

Een wildopvang vangt gewonde, zieke of verzwakte wilde dieren op, met als doel herstel en terugkeer naar de natuur. Vrijwilligers en deskundigen werken samen met dierenartsen aan verzorging, behandeling en revalidatie.

Daarnaast vervult de wildopvang een belangrijke maatschappelijke functie:
• het signaleren van dierziekten zoals vogelgriep of botulisme
• het ondersteunen van hulpdiensten en gemeenten bij calamiteiten
• het informeren en geruststellen van burgers die een dier in nood melden
• het bieden van leer- en werkplekken aan stagiairs en vrijwilligers

De opvangcapaciteit is echter beperkt. Veel centra draaien volledig op donaties en vrijwilligers, vaak ondersteund door fondsen en organisaties zoals Stichting DierenLot, die met structurele bijdragen, materialen en trainingen een groot deel van de dierenhulpsector ondersteunt. Zonder structurele gemeentelijke bijdrage blijft de continuïteit echter kwetsbaar.